فاطمه خدادادی آق قلعه، علیرضا بندرآباد، آزاده شاهچراغی،
دوره ۱۴، شماره ۵۱ - ( ۴-۱۴۰۴ )
چکیده
خانه نماینگر ارزش‌ها، عقاید فرهنگی و اجتماعی ساکنان است. باتوجه به توسعۀ ابعاد مطالعات علمی و پژوهشی در زمینه‌های مختلف روانشناسی معماری به خصوص مسکن، بررسی سیر حرکت اندیشمندان و موضوعات مطالعه شده می‌تواند مؤیدی بر نیازهای تحقیقاتی آتی در حوزۀ پیکره‌بندی مسکن و ادراک جنسیتی باشد؛ این مقاله می‌کوشد با اتخاذ روش مرور نظام‌مند، مقالات پژوهشی داخلی کشور حدفاصل سال‌های ۱۴۰۳ تا ۱۳۸۰ با محوریت موضوعی پیکره‌بندی مسکن را شناسایی و یافته‌های آن را در چگونگی تبیین این مفهوم و عوامل تأثیرگذار بر آن تحلیل نماید و راهکاری برای بهبود کیفیت مطالعات بعدی در جهت افزایش تعمیم‌پذیری برون داد مطالعات در نشریات ارائه نماید. ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ روش ﮐﯿﻔﯽ از ﻧﻮع ﻣﺮور ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. در جستجوی اولیه با استفاده از روش «مرورنظام‌مند» چارچوب کلی مفاهیم مرتبط با حوزه پیکره بندی مسکن و ادراک جنسیتی و ارتباط معنایی میان دو حوزه، ۵۵۰۶۴ ﭘﮋوﻫﺶ طبقه‌بندی که ۲۷۴۷ پژوهش در گروه هنر و معماری را در ﺑﺮﻣﯽﮔﺮﻓﺖ. پس از بررسی و پایش ۲۸۹ مقاله استخراج و با استفاده از از بیانیه پریزما، مستندات مرتبط با «پیکره‌بندی مسکن» که در برگیرنده جنبه‌های کالبدی و روانشناسی - ادراکی انتخاب شدند. نتایج نشان داد مطالعات در تببین «پیکره بندی فضایی مسکن» با تاکید بر ادراک جنسیتی در سازمان‌دهی فضایی مسکن تشریح نشده است. همچنین محققان در شناسایی عوامل اثرگذار بر این مولفه بیشتر بر ابعاد کمی تمرکز و فارغ از جنسیت به بررسی ابعاد این حوزه پرداخته اند. ارزیابی آماری نتایج، بیانگر آن است که از میان ۱۴ موضوع شناسایی شده، تمرکز مطالعات در نشریات علمی-پژوهشی بیشتر روی مباحث «ساختارفضایی» و «تجربه‌زیسته- حس‌مکان» و اغلب به شیوۀ کیفی (توصیفی- تحلیلی) است. نتایج نشان داد مطالعات در تببین «پیکره‌بندی مسکن» بر روانشناختی بودن این پیوند و پیامدهای رفتاری فارغ از جنسیت تأکید شده و سازوکارهای روانشناختی عمیق در ابعاد احساسی و شناختی- ادراکی تشریح نشده است. همچنین محققان در شناسایی عوامل اثرگذار بر این پیوند بیش تر بر ابعاد انسانی و مکانی تمرکز داشته اند. خلاء تئوری ادراک جنسیتی و مکان دستیابی به نتیجه واجد انسجام نظری را دشوار کرده است.
